Spis Treśći

Czy dieta wegetariańska dla dzieci może być zdrowa – stanowisko ekspertów

Eksperci, w tym Academy of Nutrition and Dietetics oraz American Dietetic Association, są zgodni: odpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska dla dzieci może być zdrowa na każdym etapie rozwoju dziecka. Stanowisko tych organizacji określa, że dzieci na diecie roślinnej mogą bezpiecznie otrzymywać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, pod warunkiem, że dieta jest starannie zaplanowana i zróżnicowana. W tej kwestii szczególną uwagę należy zwrócić na:

  • białko – w diecie wegetariańskiej pochodzi głównie z roślin strączkowych, tofu, orzechów oraz pełnych ziaren zbóż;
  • żelazo – dostępne w roślinach takich jak szpinak, soczewica, fasola i wzbogacane produkty; produkty te należy zestawiać z tymi zawierającymi witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza (żelazo pochodzenia roślinnego, niehemowe, wchłania się gorzej niż żelazo hemowe pochodzące z produktów zwierzęcych;
  • witamina B12 – w diecie wegeteriańskiej jej źródłem są wzbogacane produkty roślinne lub suplementy;
  • witamina D – często wymaga suplementacji, zwłaszcza w miesiącach o niskim nasłonecznieniu;
  • kwasy tłuszczowe omega-3 – dostępne w siemieniu lnianym, nasionach chia czy orzechach włoskich.
 
Dieta wegetariańska w przypadku najmłodszych dzieci (1-5 lat) jest przede wszystkim wykorzystywana jako urozmaicenie posiłków. 1-2 (lub więcej) bezmięsne dni w tygodniu pozwalają maluchom poznawać inne potrawy i przyzwyczajają je do jedzenia warzyw czy owoców.

Jakie roślinne źródła białka są odpowiednie dla przedszkolaków?

Dieta wegetariańska dla małych dzieci (w wieku 3-5 lat) obejmuje dużą grupę produktów będących źródłem białka, więc nawet niejadki znajdą coś dla siebie. Najważniejsze jest umiejętne łączenie i różnicowanie tych produktów – w taki sposób, aby zapewnić dziecku pełen zestaw aminokwasów.

  • Strączki – superbohaterowie białka. Fasola, soczewica, ciecierzyca i groszek to bogactwo białka. Strączki możesz dodawać do zup, gulaszy czy past kanapkowych. Kombinacje takie jak soczewica z pełnoziarnistym makaronem lub ryżem to idealne połączenia, które dostarczają komplet aminokwasów.
  • Produkty pełnoziarniste – więcej niż tylko węglowodany. Pełne ziarna jak brązowy ryż, komosa ryżowa (quinoa), owies i kasze, nie tylko dostarczają energii, ale również zawierają solidną porcję białka. Kiedy łączysz je z roślinami strączkowymi, masz pewność, że dziecko otrzymuje wszystkie niezbędne składniki.
  • Tofu – produkt sojowy wyjątkowo bogaty w białko i łatwy do wprowadzenia do codziennego jadłospisu. Możesz go smażyć, piec lub dodawać do dań takich jak stir-fry. Dzieci często lubią delikatne tofu, szczególnie w postaci kostek w sosie pomidorowym lub jako składnik sałatek.
  • Orzechy i nasiona – jest ich tak dużo, że każdy może wybrać swoje ulubione. Dzieci często wybierają nerkowce, które nie tylko nie uczulają, ale mają też łagodny, słodkawy smak. Migdały, orzechy włoskie, nasiona chia czy siemię lniane to również doskonałe źródła białka i zdrowych tłuszczy. Pamiętaj, aby małym dzieciom podawać orzechy w formie pasty (jak masło orzechowe), unikając ryzyka zadławienia. Dodawaj je do owsianek, smoothie lub wypieków.
  • Komosa ryżowa – quinoa to jeden z niewielu roślinnych produktów, który zawiera komplet aminokwasów, czyli tak zwane pełne białko. Doskonale sprawdza się w sałatkach, zupach lub jako dodatek do obiadu. Dzieci zazwyczaj lubią jej delikatny smak i puszystą konsystencję – wykorzystaj to.
 

Nie musisz serwować wszystkich składników w jednym posiłku – ważne jest, by były obecne w ciągu dnia. Kombinacje takie jak ryż z fasolką, owsianka z orzechami czy pełnoziarnisty chleb z hummusem to świetne przykłady tego, jak proste połączenia mogą dostarczyć wszystkich niezbędnych aminokwasów.

Najczęstsze obawy rodziców dotyczące diety wegetariańskiej – fakty i mity

Wielu rodziców zastanawia się, czy dieta wegetariańska dla dzieci jest bezpieczna. Pojawia się mnóstwo pytań i wątpliwości, a także pewne mity, które warto rozwiać…

Wegetariańska dieta jest uboga w białko

Rośliny dostarczają białka w różnorodnych formach! Produkty takie jak soczewica, fasola, ciecierzyca, ale także tofu, orzechy czy komosa ryżowa to doskonałe źródła pełnowartościowego białka.

Żelazo można znaleźć tylko w mięsie

Mięso zawiera dobrze przyswajalne żelazo hemowe, ale szpinak, soczewica, tofu i nasiona dyni są także bogate w żelazo niehemowe. Wystarczy połączyć te produkty z żywnością bogatą w witaminę C (cytrusy, papryka), aby zwiększyć jego wchłanianie.

Tylko nabiał dostarcza odpowiednich ilości wapnia

Istnieje wiele źródeł wapnia! Tofu, zielonolistne warzywa (jarmuż, brokuły), sezam i wzbogacane napoje roślinne to świetne opcje. Przy odpowiednim planowaniu dieta wegetariańska z łatwością dostarcza wystarczającej ilości wapnia.

Omega-3 są tylko w rybach

Kwasy tłuszczowe omega-3 można znaleźć również w roślinach! Siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie i olej lniany dostarczają kwasów ALA. Dla lepszego zaopatrzenia organizmu w EPA i DHA można sięgnąć też po suplementy z alg.

Bez mięsa dziecko będzie słabsze i mniej energiczne

Pomijając wrodzony temperament dziecka, te które korzystają z dobrze zbilansowanej diety wegetariańskiej są pełne energii i rozwijają się prawidłowo! Kluczem jest urozmaicenie posiłków oraz właściwe ich zbilansowanie

Nie można dostarczyć witaminy B12 na diecie roślinnej

Chociaż witamina B12 naturalnie występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, wegetarianie mają do dyspozycji żywność wzbogacaną: napoje roślinne czy płatki śniadaniowe. Nabiał (jajka) to również źródło tej witaminy. Można też skorzystać z suplementacji w postaci kropli, tabletek do żucia lub połykania.

Dzieci na diecie wegetariańskiej będą miały słabe kości

Wapń, witamina D i inne składniki (jak między innymi fosfor) są kluczowe dla zdrowych kości. Na diecie wegetariańskiej można je dostarczyć z roślinnych źródeł (sezam, strączki, pestki dyni), produktów wzbogacanych oraz poprzez odpowiednią suplementację witaminą D (szczególnie w okresie od września do kwietnia), więc dzieci na wegetariańskiej diecie mogą mieć mocne i zdrowe kości.

Jeśli coś jest wegetariańskie, oznacza, że jest zdrowe

Wiele ciastek, chipsów, paluszków, orzechów w kolorowych posypkach, słodzonych płatków śniadaniowych to opcje wegetariańskie. Podobnie jak inne potrawy, które zawierają duże ilości soli (sodu) i cukru. Żadna z nich nie jest zdrowa. Przed kupnem dzieciom przekąsek i potraw mających magiczny dodatek „wege” w nazwie, czytajmy etykiety! To najlepszy sposób, żeby uchronić się przed błędem, a dziecko nauczyć świadomego podejścia do kwestii wyboru jedzenia.

Co powinno zawierać zbilansowane menu wegetariańskie dla dzieci

Prawidłowo skomponowana dieta bezmięsna dla dzieci powinna zawierać wszystkie niezbędne dla dynamicznie rozwijającego się organizmu makro- i mikroelementy, ale przede wszystkim musi być smaczna i zachęcać dziecko do jedzenia oraz odkrywania nowych produktów i smaków!

 

  • Białko – każde dziecko potrzebuje białka do wzrostu i regeneracji, a w diecie wegetariańskiej nie brakuje jego świetnych źródeł. Strączki (soczewica, ciecierzyca, fasola), tofu, orzechy i nasiona to doskonałe opcje, które można wpleść do ulubionych dań dziecięcych (zupy, gulasze czy pasty kanapkowe).
  • Żelazo – to niezwykle ważny składnik dla zdrowia krwi, a jego roślinne źródła to między innymi szpinak, soczewica, fasola czy komosa ryżowa. Aby poprawić wchłanianie żelaza, serwuje się te produkty razem z owocami/warzywami bogatymi w witaminę C, przykładowo z pomarańczami, truskawkami lub papryką.
  • Witamina B12 – ponieważ naturalnie występuje głównie w produktach zwierzęcych, w diecie wegetariańskiej warto sięgać po produkty wzbogacane (płatki śniadaniowe, napoje roślinne i drożdże). Jeśli jest jej za mało w diecie, warto rozważyć suplementację, aby zapewnić dziecku zdrowy rozwój układu nerwowego i prawidłową odporność. 
  • Witamina D – pomaga w utrzymaniu zdrowych kości i zębów. W miesiącach jesienno-zimowych, kiedy dzieci spędzają mniej czasu na zewnątrz, warto dodać do menu wzbogacane produkty roślinne lub sięgnąć po suplementy. Witamina D musi być obecna w diecie, bo pomaga wchłaniać wapń.
  • Cynk – wspiera układ odpornościowy i jest niezbędny do wzrostu. Bogate w cynk są nasiona dyni, orzechy, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz rośliny strączkowe. Najlepiej dodawać te produkty do dań takich jak sałatki, zupy czy kaszotta.
  • Kwasy tłuszczowe omega-3 – dla zdrowia mózgu i serca ważne są kwasy tłuszczowe omega-3, a ich źródła w diecie wegetariańskiej to siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie i olej lniany. W razie wątpliwości odnośnie do tego, czy dziecko dostaje wystarczającą ilość tych cennych kwasów, można włączyć  do diety suplementy z alg lub same algi (nieco starsze dzieci mogą jeść sushi).
  • Wapń – dba o mocne kości, dlatego warto uwzględniać w menu produkty bogate w wapń takie jak tofu, zielonolistne warzywa (jarmuż, brokuły), sezam i napoje roślinne (wzbogacone w wapń).

 

Nie musisz serwować wszystkich składników w jednym posiłku – ważne jest, by były obecne w ciągu dnia. Kombinacje takie jak ryż z fasolką, owsianka z orzechami czy pełnoziarnisty chleb z hummusem to świetne przykłady tego, jak proste połączenia mogą dostarczyć wszystkich niezbędnych aminokwasów.

Jak zbilansować dietę wegetariańską dla dziecka w każdym wieku

Zbilansowanie diety wegetariańskiej dla małego dziecka jest prostsze, niż myślisz! Wystarczy dbać o różnorodność pokarmów i wprowadzać ulubione smaki maluchów, jednocześnie wplatając nowe, ciekawe produkty. Kluczowe jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz prawidłowa podaż kalorii. Ogólna ich ilość zależy od wieku, poziomu aktywności i tempa rozwoju dziecka. 

Dzieci w wieku 1-3 lata

  • białko powinno stanowić 5-15% dziennego zapotrzebowania kalorycznego (1,17-1,10 g/kg masy ciała); jego ilość dla dzieci w tym przedziale wiekowym wynosi około 14 g na dzień,
  • tłuszcze 30-40 % dziennej wartości energetycznej (zdrowe tłuszcze: awokado, oliwa z oliwek, orzechy, nasiona),
  • węglowodany 45-65% dziennej energii (preferowane źródła to pełnoziarniste produkty, warzywa i owoce).
  • białko musi pokrywać 10-30% dziennego zapotrzebowania kalorycznego; u dzieci w wieku 4-6 lat to zwykle 21 g białka dziennie, natomiast w grupie wiekowej 7-9 lat to zazwyczaj 30 g białka na dzień,
  • tłuszcze powinny stanowić 25-35% dziennej wartości energetycznej (z naciskiem na tłuszcze nienasycone, jak te z olejów roślinnych, orzechów i nasion),
  • węglowodany 45-65% dziennej wartości energetycznej.

Przykładowy jadłospis dla dziecka na diecie wegetariańskiej

Jadłospis dziecka powinien obejmować 4-5 posiłków dziennie, z uwzględnieniem ich atrakcyjnego wyglądu, co dla dzieci często jest niezwykle istotne. W przypadku diety wegetariańskiej nie jest to trudne – mnogość barw owoców i warzyw pozwala wyczarować na talerzu bardzo atrakcyjne wizualnie i oczywiście smakowo posiłki.

 

jadłospis dla dzieci 1-3 lata dostarczający 1200 kcal/dzień

  • Śniadanie: zielony omlet z pomidorkami koktajlowymi, słupki warzyw, wafelek ryżowy. 
  • II śniadanie: placuszki z płatków owsianych ze śliwką.
  • Obiad: zupa krem z buraka, makaron spaghetti pełnoziarniste po bolońsku z soczewicą, świeże zioła.
  • Podwieczorek: pudding jogurtowo-kokosowy z chia z musem z brzoskwini i mango.

Pełny, tygodniowy jadłospis w wersji wegetariańskiej (i nie tylko) dla dzieci w różnym wieku dostępny jest na stronach SmakiBabciDany.pl – zobacz, jak to pysznie wygląda!

Czy trzeba stosować suplementy u dzieci na diecie wegetariańskiej

Najbardziej problematyczne i najtrudniejsze do zbilansowania (utrzymania odpowiedniego poziomu) w diecie wegetariańskiej (i to nie tylko u najmłodszych) są witamina B12 oraz witamina D.

 

  • Witamina B12 – dieta bezmięsna dla dzieci może dostarczyć niezbędną jej ilość, pod warunkiem, że dziecko spożywa nabiał (jaja, mleko, sery, jogurty, maślankę, zsiadłe mleko czy kefir) we właściwej ilości. Należy być tutaj uważnym, ponieważ niedobór tej witaminy  prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej i zwiększenia homocysteiny we krwi, więc w razie potrzeby trzeba sięgnąć po odpowiedni preparat dla dziecka, który uzupełnia niedobory B12. Witaminę można podawać dziecku w formie kropli, tabletki-żujki lub w postaci rozpuszczalnej, musującej czy tradycyjnej.

Odradzamy stosowanie witaminizowanych żelków, które można nabyć w aptece. Ich atrakcyjna forma, smak i zapach przyzwyczajają dzieci od najmłodszych lat do jedzenia słodyczy (niestety słodycze z apteki często są przedstawiane jako zdrowe), a tych w diecie dziecka powinno być jak najmniej.

  • Witamina D – z jej niedoborami boryka się znaczna większość populacji w naszej szerokości geograficznej. Lekarze pediatrzy często zalecają suplementację – i to niezależnie od rodzaju diety dziecka. Dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy D wraz z pożywieniem jest niezwykle trudne, jeśli nie niemożliwe. Zapotrzebowanie organizmu jest z reguły realizowane dzięki syntezie witaminy D w skórze pod wpływem światła słonecznego UVB. W Polsce okazuje się to jednak niewystarczające, dlatego w miesiącach zimowych, a nierzadko przez cały rok, lekarze zalecają supementację witaminy D w ilości 600 j.m/dzień dla dzieci w wieku 1-3 lata oraz 1000 j.m dla dzieci starszych i osób dorosłych.

Witamina D – z jej niedoborami boryka się znaczna większość populacji w naszej szerokości geograficznej. Lekarze pediatrzy często zalecają suplementację – i to niezależnie od rodzaju diety dziecka. Dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy D wraz z pożywieniem jest niezwykle trudne, jeśli nie niemożliwe. Zapotrzebowanie organizmu jest z reguły realizowane dzięki syntezie witaminy D w skórze pod wpływem światła słonecznego UVB. W Polsce okazuje się to jednak niewystarczające, dlatego w miesiącach zimowych, a nierzadko przez cały rok, lekarze zalecają supementację witaminy D w ilości 600 j.m/dzień dla dzieci w wieku 1-3 lata oraz 1000 j.m dla dzieci starszych i osób dorosłych.

Jak radzić sobie z niedoborami w diecie wegetariańskiej u dzieci

Niedobory w każdej diecie mogą się zdarzyć, jeśli nie jest prawidłowo zbilansowana, ale ich skorygowanie nie jest trudne, jeśli wiesz, na co zwrócić uwagę! Oprócz prawidłowej podaży kalorii, białka, tłuszczów, witamin, makro- i mikroelementów przyjmowanych wraz z pożywieniem, niedobory można uzupełnić wzbogaconą w niektóre składniki żywnością: wysokobiałkowy jogurt, napoje mleczne z dodatkiem witamin czy wapnia, wzbogacone, pełnowartościowe płatki śniadaniowe lub typową suplementacją przeznaczoną dla dzieci (zawierającą odpowiednie ilości poszczególnych składników).

Źródła :
https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/zywienie-dzieci-w-wieku-1-3-lat/
https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/nawet-dzieci-moga-byc-na-diecie-wegetarianskiej/
https://www.eatright.org/health/wellness/vegetarian-and-plant-based